“استقرار متنوع‌سازی در اکوسیستم استارتاپی: یک گام مهم برای پیشبرد راه توسعه”

مهدی محمدی از حوزهٔ خصوصی به عنوان فردی با تجربه به دولت پیوسته است. او تحصیلات خود را در زمینهٔ مدیریت تکنولوژی و نوآوری ادامه داده و دوره‌های تکمیلی مرتبط با اقتصاد و سیاستگذاری نوآوری را در کشور هلند گذرانده است.

او از سال ۹۱ عضو هیات علمی دانشکدهٔ مدیریت دانشگاه تهران بوده و از سال ۸۶ عضو هیات علمی مدیریت فناوری ایران است. در طول سال‌ها، علاوه بر نقش در برگزاری همایش‌های مختلف سازمان فناوری به عنوان مدیر و مشاور فعالیت داشته است. در دو ماه گذشته، به عنوان دبیرستان توسعه فناوری‌های اقتصاد دیجیتال و هوشمند‌سازی انتخاب شده و سعی در ارائه برنامه‌هایی برای بهبود و بازسازی اکوسیستم استارتاپی دارد.

چگونه به فعالیت دولتی پس از مدت‌ها در بخش خصوصی گام نهادید؟
بعد از سال‌ها کار در بخش خصوصی، تصمیم به ورود به دولت گرفتم. تغییر نگرش من به این شکل بود که فهمیدم حضور یک فرد از بخش خصوصی می‌تواند برای اکوسیستم مفیدتر باشد. تجربه مدتی در بخش خصوصی به من کمک کرد تا با چالش‌ها و نیازهای این اکوسیستم آشنا شوم و با تأثیرات جریانات سیاسی و اقتصادی در بخش خصوصی ارتباط برقرار کنم. این تجربه به من این امکان را داد که با دیدی از بالا به پایین، مسائل بخش خصوصی را بدون داشتن موضع‌گیری با آن مواجه کنم.

حضور همزمان من در سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات با معاونت ریاست جمهوری، چقدر در تصمیم به پذیرفتن این سمت مؤثر بود؟
قطعاً پیوندی که بین ظرفیت‌های این دو موسسه وجود داشت، یکی از دلایل اصلی قبول این سمت بود. از یک سو، تخصص من در حوزه فناوری اطلاعات باعث شد ارتباط و هماهنگی بهتری با مسائل مربوط به دولت الکترونیک و نوآوری دولتی داشته باشم. از سوی دیگر، تخصص در زمینه سیاستگذاری اقتصادی من، این فرصت را برای انتقال تجربیات و آموخته‌هایم در این زمینه فراهم کرد و مرحله‌ای جذاب برای چالش برانگیزی خودم رقم زدم.

چطور این چالش شروع شد و چه برنامه‌هایی دارید؟
اولین گام ما در این راه، اجرای پروژه‌ای با عنوان “متنوع‌سازی اکوسیستم ایران” بود. هدف اصلی این پروژه انجام فعالیت‌هایی در زمینه‌های غیرمعمول اکوسیستم استارتاپی ایران بود. بسیاری از استارتاپ‌ها به زمینه‌هایی مانند مارکت‌پلیس، تاکسی و دلیوری محدود شده‌اند. ما به دنبال فرصت‌هایی در زمینه‌های خدمات‌محور، علمی و فناوری و … هستیم.

منحصر به فرد بودن استارتاپ‌های ایرانی از اهداف اصلی ماست و با برنامه‌های جدیدی قصد داریم این تنوع را افزایش دهیم. تحقیقات ما به نتیجه‌گیری از ۱۵ کتاب منتهی شد که مسائل مختلف این لایه را بررسی کرده و با ارائه راهکارها به نتیجه می‌رسد. این کتب را می‌توانید در وبسایت معاونت علمی و فناوری مشاهده کنید.

محورهای موضوعی این کتب در دو دسته اولویت‌های فناوری‌محور و آینده‌محور، و اولویت‌های نیازمندی‌محور و مسئله‌محور دسته‌بندی شده‌اند.

در دسته اول، ما به اولویت‌هایی مانند اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی، داده‌های بزرگ و پردازش ابری، هوشمندسازی و نسل چهارم صنعتی، زنجیره بلوکی واقعیت افزوده و واقعیت مجازی پرداخته‌ایم.

در دسته دوم، ما به شش زمینه کشاورزی دیجیتال، سلامت دیجیتال، نوآوری اجتماعی دیجیتال، گردشگری دیجیتال، شهر هوشمند و حمل‌و‌نقل هوشمند و در نهایت اقتصاد چرخشی دیجیتال پرداخته‌ایم.

در موارد یاد‌شده، چه میزان همکاری با سازمان‌ها و ارگان‌ها صورت گرفته است؟
تاکنون در تمام زمینه‌ها مذاکرات و همکاری‌های گسترده‌ای با سازمان‌ها و ارگان‌ها صورت گرفته است. این همکاری‌ها در حال انجام می‌باشند و این امر به منظور ارتقاء هماهنگی و همکاری مؤثر با تمامی نهادها ادامه خواهد یافت.

از اهداف زیادی که یاد کردید، چه برنامه‌های خاصی برای رسیدن به نتیجه مطلوب در نظر دارید؟
برای دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده، ما برنامه‌های خاص و مدونی را در نظر گرفته‌ایم. اولین برنامه، ترویج و توانمندسازی عمومی است که شامل توانمندسازی در مدارس و مکان‌های عمومی می‌شود. مثالی از این برنامه، ایجاد نمونه‌هایی از شهرهای هوشمند در ۱۰ کلانشهر بزرگ است تا مفهوم شهر هوشمند برای مردم قابل فهم باشد. همچنین، اتوبوس‌های تجهیز‌شده به کامپیوتر نقلیه‌هایی هستند که در طول ۵۲ هفته در مناطق محروم ایستگاه‌های خود را ایجاد کرده و دانش‌آموزان را با تکنولوژی‌های جدید آشنا می‌سازند.

برنامه دوم به ترویج و توانمندسازی تخصصی‌تر می‌پردازد. این برنامه شامل توانمندسازی در سطوح دانشجویان و اساتید، و ترویج در دانشگاه‌ها از طریق رویدادها و شتاب‌دهنده‌های تلنت اشتغال است. برنامه سوم به پژوهش‌ها جهت‌گیری داده‌ شده و اهمیت آن در دستیابی به دانش خلق کننده برای موضوعات اولویت‌دار را تأکید می‌کند. در این حوزه، از پژوهش‌های دانشگاهی در حوزه‌های فناوری‌محور اولویت‌دار ستاد استفاده می‌شود و از پروژه‌های تحقیقاتی با مشارکت مشترک با نهادهای مالی و مشتریان بهره‌مند خواهیم شد.

این برنامه‌ها با همکاری نهادهای مختلف و تعامل مؤثر با جامعه به نتیجه مطلوب خواهند رسید.

در روند برنامه چهارم، فرآیند گسترش فضاهای استارتاپی و تنوع‌سازی استارتاپ‌ها به عنوان یک هدف مهم مورد توجه قرار گرفته است. این برنامه شامل حمایت از توسعه و گسترش فضاهای استارتاپی، به خصوص شتاب‌دهنده‌ها و آزمایشگاه‌های زنده، و ارائه خدمات متنوع‌سازی در این زمینه با تأکید بر متنوع‌سازی مسئله‌محور و فناورانه است.

در نهایت، برنامه تلاش دارد تا تامین مالی اکوسیستم را بهبود بخشد. این شامل مشارکت و حمایت از نهادهای تامین مالی موجود در اکوسیستم در جهت تنوع‌سازی مسئله‌محور و فناورانه و همچنین تعامل مؤثر با شرکت‌های بزرگ و پیشگامان صنعت دیجیتال می‌شود.

ترکیبی از ترویج متنوع‌سازی اکوسیستم از نظر شکل‌گیری بازیگران و استارتاپ‌ها در حوزه‌های مسئله‌محور و فناوری‌محور، افزایش نفوذ و انتشار فناوری‌های دیجیتال، افزایش آگاهی عمومی و توانمند‌سازی در حوزه دیجیتال، و ترکیب اقتصادی و بازار‌محور را به عنوان اهداف کلیدی دنبال می‌کند.

در مرحله پنجم، همکاری با اصلی‌ترین بازیگران اکوسیستم و حمایت از راه‌اندازی شتاب‌دهنده‌ها جهت تسهیل فرآیند استارتاپ‌ها به عنوان یکی از اقدامات اصلی این برنامه مطرح شده است.

در مواردی که اشاره کردید، همکاری با سازمان‌ها و ارگان‌ها تا چه حد پیش‌رفته و وارد تعامل شده‌اید؟
ما با سازمان‌هایی مانند سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت و سایر نهادها مذاکرات انجام داده‌ایم. این مذاکرات به صورت جدی و با همکاری نهادهای فعال در این زمینه صورت گرفته‌اند. در همه این موارد، همکاری و تعامل با ارگان‌ها و نهادهای مرتبط در این حوزه‌ها در دستور کار ما بوده است.

چه برنامه‌هایی برای رسیدن به اهداف مطلوب دارید؟
برای رسیدن به اهداف مطلوب، ما یک برنامه پنج‌گانه تدوین کرده‌ایم. این برنامه شامل ترویج و توانمندسازی عمومی، ترویج و توانمندسازی تخصصی، پژوهش و توسعه، گسترش فضاهای استارتاپی، و تامین مالی اکوسیستم است.

در اولین برنامه، ترویج و توانمندسازی عمومی، ما قصد داریم در مدارس و مکان‌های عمومی، نمونه‌هایی از شهر هوشمند را بسازیم و با این راهکار، افراد را با مفاهیم شهر هوشمند آشنا کنیم. برنامه دوم ما به ترویج و توانمندسازی تخصصی می‌پردازد. این برنامه شامل توانمندسازی دانشجویان و اساتید در دانشگاه‌ها و ترویج از طریق رویدادها و ماراتن‌های نرم‌افزاری است.

در برنامه سوم، پژوهش و توسعه، ما قصد داریم از پژوهش‌های دانشگاهی در حوزه‌های فناوری‌محور و نیازمحور بهره‌مند شویم. این برنامه با همکاری با شرکت‌ها و نهادهای مالی اجرا می‌شود. برنامه‌های چهارم و پنجم به گسترش فضاهای استارتاپی و تامین مالی اکوسیستم مرتبط می‌شوند، به منظور ایجاد شرایط مساعد برای رشد و تنوع‌سازی استارتاپ‌ها.

در روند برنامه چهارم، افزایش فضاهای استارتاپی و تنوع‌سازی استارتاپ‌ها هدف قرار گرفته است. این برنامه شامل حمایت از توسعه و گسترش فضاهای استارتاپی، به ویژه شتاب‌دهنده‌ها و آزمایشگاه‌های زنده، و ارائه خدمات متنوع‌سازی در این زمینه با تأکید بر متنوع‌سازی مسئله‌محور و فناورانه است.

در نهایت، قرار است برنامه از مشارکت و حمایت نهادهای تامین مالی مختلف، به ویژه در جهت تنوع‌سازی مسئله‌محور و فناورانه، بهره‌مند شود. همچنین، تعامل با شرکت‌های بزرگ و پیشگامان صنعت دیجیتال نیز برای جهت‌دهی به تامین مالی اکوسیستم برنامه‌ریزی شده است.

در نهایت، این برنامه به عنوان یک گام مهم در جهت شکل‌دهی به اقتصاد دیجیتال عنوان شده و از چهار ضلع تشکیل شده است، شامل بودکمپ‌ها و شتاب‌دهنده‌های اشتغال، شتاب‌دهنده‌های کسب‌و‌کار و نوآور، نظام‌های تامین مالی و بازار صادرات. این برنامه با ترکیب ترویج متنوع‌سازی اکوسیستم، افزایش نفوذ فناوری‌های دیجیتال، افزایش آگاهی عمومی و توانمند‌سازی در حوزه دیجیتال، افزایش حجم بازار و صادرات در حوزه دیجیتال تاکید بر تحقق اهداف کلان می‌کند.

در مبحث متنوع‌سازی، اشاره کردید که در دنیای گیم فعالیت زیادی ندارید. چرا؟
حوزه گیم، بخشی جذاب و کلان از فعالیت‌های دیجیتال است، اما در حوزه کاری ما، معاونت علمی، متمرکز بر ستاد اقتصاد دیجیتال و ستاد فناوری‌های نرم است. در این ستادها، دنیای گیم در بخش فناوری‌های نرم‌افزار قرار دارد و فعالیت‌های این حوزه تحت هویت و مسئولیت معاونت علمی انجام می‌شود.

دنیای گیم از نظر جذابیت و ارتباط با مردم یک جنبه مهم دارد، اما متأسفانه به عنوان بخشی از فعالیت معاونت علمی به آن پرداخت نمی‌شود. به هر حال، ما در زمینه استفاده از این جذابیت و ایجاد فرصت‌های شغلی و صادراتی برای فریلنسرها در زمینه گیم، نیز برنامه‌ریزی داریم. برنامه‌ای که به وسیله آن اپلیکیشنی راه‌اندازی می‌کنیم تا فریلنسرها را با شرکت‌های بزرگ جهانی به هم وصل کند و این اتصال به تجربیات دولوپرها کمک کند و در نهایت به صادرات این اپلیکیشن کمک نماید.

در مواجه با نیازهای بازار کار و کمبود نیروی انسانی، چگونه به این چالشها پاسخ می‌دهید؟
در معرض چالش‌های کمبود نیروی انسانی، به‌ویژه در زمینه برنامه‌نویسی، ما در نظر داریم با بهره‌گیری از بازار جهانی و ایجاد فرصت‌های شغلی و صادراتی، به تسریع رفع این مشکلات کمک کنیم. همچنین، برنامه‌های توسعه ارتباط با شرکت‌های بزرگ و پیشگامان صنعت دیجیتال نیز جهت تامین مالی اکوسیستم و جلب سرمایه‌گذاری مورد توجه قرار گرفته‌اند. به این ترتیب، سعی در ایجاد امکاناتی برای جذب نیروی انسانی متخصص و توسعه اقتصاد دیجیتال صورت گرفته است.

در روند برنامه چهارم، هدف اصلی گسترش فضاهای استارتاپی و تنوع‌سازی استارتاپ‌ها است. این برنامه به حمایت از توسعه و گسترش فضاهای استارتاپی، به ویژه شتاب‌دهنده‌ها و آزمایشگاه‌های زنده، متمرکز شده و خدمات متنوع‌سازی در این زمینه با رویکرد متنوع‌سازی مسئله‌محور و فناورانه را در بر می‌گیرد.

در نهایت، جهت تامین مالی اکوسیستم، می‌خواهند از مشارکت و حمایت نهادهای تامین مالی موجود در اکوسیستم بهره‌مند شوند. این شامل مشارکت نهادهای تامین مالی در جهت تنوع‌سازی مسئله‌محور و فناورانه، و همچنین همکاری سازنده با شرکت‌های بزرگ و پیشگامان صنعت دیجیتال می‌شود.

در زمینه تنوع‌سازی مسئله‌محور و فناورانه، برنامه قرار است به جهت بهبود فضای کسب‌و‌کار و رگولاتوری اکوسیستم اقداماتی انجام دهد. همچنین، با همکاری با انجمن‌ها و اتحادیه‌ها و نهادهای حاکمیتی، به بهبود فضای کسب‌و‌کار اکوسیستم مشغول باشد.

اهداف کلیدی این برنامه شامل متنوع‌سازی اکوسیستم از منظر شکل‌گیری بازیگران و استارتاپ‌های مرتبط با حوزه‌های مسئله‌محور و فناوری‌محور است. همچنین، توجه به افزایش نفوذ و انتشار فناوری‌های دیجیتال در صنعت، افزایش آگاهی عمومی و توانمند‌سازی عمومی و تخصصی در حوزه دیجیتال، افزایش سهم تولید دانش در حوزه فناوری دیجیتال با رویکرد اقتصادی و بازار‌محور، افزایش حجم بازار و صادرات در حوزه دیجیتال نیز در اهداف این برنامه جای دارد.

استارتاپ‌ها نیاز دارند زمین بازی اصلی خود را شناسایی کرده و اقدامات لازم را انجام دهند. به نظر مهدی محمدی، بلاکچین در آینده بخش قابل توجهی از پرداخت‌ها را در دست خواهد گرفت. او بر این باور است که ما قدرت انتخابی در مواجهه با این واقعیت نداریم و باید از قدرت تاثیرگذاری و رگولاتوری خود بهره‌مند شویم.

محمدی تأکید دارد که باید از آمدن بلاکچین پیش‌بینی کرده و قوانین و مقررات مرتبط را از پیش تدوین کنیم. او تأکید دارد که استفاده از تکنولوژی باید در خدمت ما باشد و با فیلترگذاری نمی‌توان به دنیا همگام شد. در واقع، بر اساس افکار او، باید به سرعت دنیا پیش رود و ما نیز باید با آن تطابق یابیم.

مهمترین پیشنهاد او این است که افراد و شرکت‌ها باید به نحو موثری با همکاری دولت، فعالان استارتاپی و سایر بخش‌ها وارد بازی اصلی شوند. او معتقد است که این ترکیب از عناصر مختلف نه‌تنها نتایج بهتری خواهد داشت بلکه جذابیت بیشتری نیز خواهد داشت.

مهدی محمدی تأکید دارد که استارتاپ‌ها نمی‌توانند در زمینه‌های مختلف مانند مارکت‌پلیس، تاکسی، و… به تنهایی فعالیت کنند و باید قوانین خود را به صورت کامل و شفاف ارائه دهند. او تشویق می‌کند که از ابتدا نقاط قوت و ضعف را شناسایی کرده و در چارچوب قوانین قانونی وضع کنند تا در آینده مشکلاتی پیش نیاید.