مانع جدید برای توسعه استارتاپ‌ها: الزام به ای‌نماد

فعالان استارتاپی ایران در شرایط تحریم و شیوع کرونا تازه‌ترین چالش‌ها را با موانع و مجوزهای اجباری مقابله می‌کنند. مسئولان با ایجاد موانع و اجبار به دریافت ای‌نماد، اینستکشورتک و سایر استارتاپ‌ها را به ناامیدی می‌کشانند. این مشکلات از بخشنامه بیمه مرکزی شروع شده و هنوز به راه‌حل کاملی نرسیده است. نارضایتی‌ها و اعتراضات به اجبار دریافت ای‌نماد، به شکل کمپین “می‌خواهیم زنده بمانیم” در شبکه‌های اجتماعی منتهی شد.

اما نکته‌ای که به چشم می‌خورد و در واقع از جنس خنده‌های تلخ است، این است که در یک پیچیدگی توانمند سال‌های اخیر، داستان به جایی رسیده که گویا ما در مسیر تکرار تاریخ قدم می‌گذاریم. چهار سال پیش در هفته‌نامه شنبه، مسأله مجوزهای مرتبط با کسب‌و‌کارهای آنلاین را مورد بررسی قرار داده بودیم و با تیتر “می‌خواهم زنده بمانم” به جزئیات آن پرداخته بودیم. در آن زمان، به بررسی موانعی پرداخته شد که شورای نگهبان برخی از کسب‌و‌کارهای آنلاین را از دریافت مجوزهای رنگ و وارنگ مستثنی می‌کرد. موانعی که البته هنوز به راه‌حل کاملی نرسیده بودند. اکنون ما به همان نقطه شروع بازگشته‌ایم.

یا می‌توانیم به این صورت بیان کنیم که مارهای حاکمیت خودشان را به جایی رسانده‌اند که اکوسیستم استارتاپی خودشان را با دندان و چنگ به بالا کشانده‌اند. اما سوال اصلی این است که آیا این اجبار برای دریافت ای‌نماد می‌تواند چالش جدی برای بازیگران اکوسیستم باشد؟

به نظر می‌رسد که این تصمیم از طرف شاپرک، حتی تا حدی کمترین توقعات کسب‌و‌کارهای آنلاین، به ویژه استارتاپ‌ها و کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط را نیز دچار ناامیدی کند. این کسب‌و‌کارها به دنبال یک درگاه پرداخت ساده و قابل دسترس بوده‌اند. سال‌های گذشته، با ارائه درگاه پرداخت‌یار، توانسته‌اند به راحتی از خدمات آن بهره‌مند شوند.

اما تصمیم اخیر شاپرک در الزام برای دریافت ای‌نماد، می‌تواند چرخه‌ای سخت برای کسب‌و‌کارهای کوچک باز کند. این موضوع به خصوص برای کسب‌و‌کارهای خانگی و کسب‌و‌کارهای کوچک مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی مهم است. این کسب‌و‌کارها یکی از پایه‌های تجارت آنلاین را تشکیل می‌دهند و به عنوان یک پلتفرم مستعد برای خرده‌فروشی شناخته می‌شوند. همچنین این کسب‌و‌کارها به عنوان محیطی برای رشد افراد و ایده‌ها شناخته می‌شوند که به سرعت می‌توانند خود را به بدنه اکوسیستم استارتاپی تبدیل کنند. بنابراین با اجباری شدن به دریافت ای‌نماد، اکوسیستم استارتاپی ایران به زودی ممکن است با سرنوشتی روبرو شود که از سرچشمه‌های کارون نشات گرفته است.

در حال حاضر، پرداخت یاری که جزء قسمت لازم و اساسی از ترتیبات روزانه کسب و کارهای کوچک است، در معرض خطر قرار گرفته است. این خدمات به عنوان یک بخش مهم از خدمات ارائه شده توسط شرکت‌های پرداختی به شمار می‌آیند. هرچند که تعدادی از نیروهای بازار کار به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از این خدمات برای کسب درآمد استفاده می‌کنند، اما اطلاعات دقیق در مورد تعداد افراد این گروه وجود ندارد.

سوال مهم این است که در صورت حذف کامل یا حتی ناقص پرداخت یاری، چند درصد از این نیروها در خطر قرار خواهند گرفت؟ آیا تصمیم‌گیرندگان مربوطه، مانند بانک مرکزی یا وزارت صمت، در زمان تصمیم‌گیری به این بخش از بازار کار که به حاشیه کشیده شده است، توجه کافی داشته‌اند؟

مسئله دیگری که مطرح شده است، ادامه حیات کسب و کارهای خرد است. در حال حاضر، استارتاپ‌ها و کسب‌و‌کارهای بزرگ به راحتی می‌توانند ای‌نماد را دریافت کنند یا حتی دارای آن هستند. اما چگونه کسب و کارهای نوپا یا خانگی که با سرمایه کم و شکننده به دنبال ورود به بازار هستند؟ آیا آنها می‌توانند به راحتی و بدون مواجهه با ضررهای مالی و زمانی، این گام را بردارند؟

با توجه به این سوالات و نکات، می‌توان ادعا کرد که دریافت ای‌نماد به اندازه کافی ساده یا دشوار نیست. اما این تصمیم می‌تواند بر اساس مواقع متفاوت، چند ساعت یا حتی چند هفته به طول بیانجامد. از سوی دیگر، نحوه رفتار ای‌نماد با کاربران و خدمات پشتیبانی ارائه شده توسط آن نیز می‌تواند تأثیر گذار باشد. همچنین، نظرات منفی و مثبت افراد در مورد این سیستم نیز در نظر گرفته شده‌اند.

رابطه بین نوع کسب و کار و مسیر دریافت ای‌نماد می‌تواند به صورتی تفکیک شود که بسته به نوع فعالیت کسب و کار، فرآیند دریافت ای‌نماد می‌تواند ساده یا پیچیده باشد. هر کسب و کار باید مجوزهای متفاوتی را جلب کند، و این می‌تواند بستگی به نوع فعالیت اقتصادی آن داشته باشد. برخی از کسب‌و‌کارها با موانع سنگین‌تری در دریافت ای‌نماد مواجه می‌شوند که ممکن است به عنوان یک چالش بزرگ برای آنها به نظر برسد.

یکی از نکات مهم این است که تعداد زیادی از مجوزها و اسنادی که یک کسب و کار نوپا باید جلب کند، می‌تواند به صورتی زمان‌بر و پیچیده باشد که این ممکن است موجب از دست رفتن انگیزه صاحبان کسب و کار برای توسعه کسب‌و‌کار اصلی‌شان شود.

این تداخلات و مشکلات باعث کندی در رشد اکوسیستم کسب و کارها می‌شود. این مسائل نشان‌دهنده نیاز به یک تعادل بیشتر بین دولت و استارتاپ‌ها در ارتباط با مسائل مرتبط با مجوزها و ای‌نمادها است. توانایی استارتاپ‌ها در مقابله با چالش‌ها و حمایت از اکوسیستم کسب و کار نوپا می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند.

از آنجایی که دولت نمی‌تواند فناوری را متوقف کند، باید به سمت همکاری با اکوسیستم استارتاپی حرکت کند تا بتواند از این توانمندی‌ها بهره‌مند شود و تحولات را در جهتی مثبت هدایت کند. ایجاد یک تفاهم و همکاری بین دولت و اکوسیستم استارتاپی می‌تواند به بهبود شرایط و ایجاد راه‌حل‌های کارآمد برای صاحبان کسب و کارها منجر شود.

اکوسیستم استارتاپی کشور می‌تواند با ایجاد یک ساختار منطقی و قوی، خود را در جایگاهی قرار دهد که نهادهای قانون‌گذار متقاعد شوند که برای ایجاد شرایط مناسب، نظرات و راهکارهای اکوسیستم را هم در نظر بگیرند. اعضای اکوسیستم، به عنوان فعالانی با تجربه و دیدگاه منحصر به فرد در زمینه‌های مختلف، می‌توانند راهکارهای معقول و مناسبی برای پیشرفت ارائه دهند. این توانایی باید با همکاری نظارتی از سوی دولت به کار گرفته شود تا مسیر پیشرفت بهینه و هماهنگ باشد.

نقش ای‌نماد در دریافت درگاه پرداخت برای استارتاپ‌ها و وب‌سایت‌ها اهمیت دارد. تصور معقولی است که یک کسب و کار آنلاین برای شفافیت مالی و امکان دریافت پرداخت‌ها به شکل مشابه کسب و کارهای سنتی، به مجوزهای حداقلی نیاز داشته باشد. اما چالش در اینجاست که این الزامات و مجوزها ممکن است به جای حمایت از استارتاپ‌ها، موانعی جدید را برای آنها ایجاد کند.

هرچند پرداخت یارها و درگاه‌های پرداخت با وجود الزامات ای‌نماد، کارهای خود را به خوبی انجام می‌دهند و کسب و کارهای آنلاین هم با رعایت قوانین ادامه می‌دهند، اما الزام به دریافت مجوزهای جدید می‌تواند یک انحراف ناخواسته از راهکارها و فعالیت‌هایی باشد که اکوسیستم استارتاپی در گذشته انجام داده است.

اهالی اکوسیستم چه می‌گویند؟
مهدی فاطمیان، مدیرعامل زیبال، با منوط کردن شروع یک کسب‌و‌کار به دریافت ای‌نماد، این روند را برچسب نوآوری، خلاقیت، و پایان استارتاپ‌ها توصیف می‌کند. اما مهدی شریعتمدار، رئیس انجمن فین‌تک ایران، اظهار داشته که این ای‌نماد اجباری و هیچ‌گونه توجیه و منطقی ندارد، و حاکمیت تصمیم‌گیری را به دست گرفته است. حسین مرادی، مدیرعامل هلدینگ جاوید، ای‌نماد را بهانه برای محدود کردن یارانه‌ها دانسته و جواد ادیب، مدیرعامل جیبرس، برجسته کرده که هیچ‌کس به تعداد ستاره‌های ای‌نماد توجه نمی‌کند و این امر به عنوان بهانه برای پرداخت بیشتر درآمدها به نظر می‌آید. امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران، هم نکته‌ای را مطرح کرده و گفته که هر مجوز دولتی می‌تواند مانع نوآوری شود و به نظر او، اکوسیستم استارتاپی، به ویژه فین‌تک، این تغییر در نگاه را به‌طور فوری نیاز دارد.

هاتف خرمشاهی، رئیس مرکز تحول و نوآوری اتاق بازرگانی ایران، با ابراز نظر خود تأکید کرده است که در مواجهه با رشد و توسعه زیست‌بوم اقتصاد دیجیتال، امنیت و شفافیت نباید فدا شوند و باید سیاستگذاری با دانش روزآمد و نیت خوب اجرا شود.

مهدی صداقت، مدیر مرکز شتاب‌دهی خانه نوآوری، اشاره کرده است که تنها یکی از هشت تیم فعلی خانه با اجرای طرح ای‌نماد برای کسب و کار مشکلی نداشته است، و این مشکل به دلیل عدم لانچ محصول بوده است.

شایان شلیله، بنیانگذار جشنواره وب و موبایل ایران، در خصوص اتحادیه کسب‌و‌کارهای اینترنتی اظهار کرده است که همه اعضا ای‌نماد دارند و مجوزهای لازم را دارند؛ اما این سازمان به نظر او اشتباه است که برخی اعضا مشکل دارند و ای‌نماد در اینجا تأثیر چندانی ندارد.